Bir kişinin yaşı Nüfus İdaresine yanlış kaydedilmişse, şartları taşıyan kişi yaş düzeltme davası açarak kaydın gerçek durumu yansıtacak şekilde değiştirilmesini isteyebilir. Özellikle askerlik, memuriyete girmek, emeklilik, evlilik, eğitim, veya daha az ceza almak için kişinin yaşı önem taşımaktadır. Bu nedenle yaş büyütme veya küçültme kişiye avantaj sağlayabilir. Yaş büyütme veya yaş küçültme için açılacak davanın uygulamada birbirinden farkı yoktur. İzlenecek yol her iki dava için de aynıdır.

5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’na göre ancak nüfus kayıtlarındaki maddi hatalar dayanak belgesine uygun olarak düzeltilebilir. Kesinleşmiş mahkeme kararı olmadıkça nüfus kayıtları düzeltilemez, anlamını ve içerdiği bilgileri değiştirecek bir şerh konamaz. Dolayısıyla maddi hataların düzeltilmesi için Nüfus Müdürlüklerine doğrudan başvurma olanağı varken, diğer tüm değişiklikler için dava açılması gerekmektedir.

Ceza yargılamasında “Kovuşturma evresinde mağdur veya sanığın yaşının ceza hükümleri bakımından tespitiyle ilgili bir sorunla karşılaşılması halinde; mahkeme, ilgili kanunda belirlenen usule göre bu sorunu çözerek hükmünü verir.” şeklindeki düzenleme uyarınca ceza mahkemelerinin de yaş düzeltmesi bakımından yetkisi vardır.

Yaş düzeltme davasını ne zaman açabilirim? Yaş büyütme veya yaş küçültme için açacağınız yaş düzeltme davalarında zamanaşımı süresi yoktur. Her zaman açılabilir. Ancak yaş düzeltme davası sadece bir kez açılır. İlk davanın sonucunda kişinin gerçek yaşının belirlendiği kabul edilir. İkinci kez yaş düzeltme davası açılmaz.

Yaş düzeltme davalarında hangi hususlar incelenir?

1. Kişi hastane veya doğumhanede doğmuş olmamalıdır. Eğer hastane veya doğumhanede doğmuş ise, resmi kurum kayıtlarına aykırı bir değişiklik yapılamaz. Resmi kurum kayıtları yaş bakımından kesindir.
2. Kişinin dış görünüşü, nüfustaki yaşı ile uyumsuz olmalı; beyan ettiği yaşa uygun olmalıdır. Yaş değişikliği 1-2 yaş ise bu şart genelde sağlanmış sayılır.
3. Değişiklik yapılırken kendisinden büyük veya küçük olan kardeşlerinin yaşları ile arasında bir çelişki olmamalıdır. Yani bir kişi nüfusta ağabeyi veya ablası görünen kişilerden daha büyük olduğunu, nüfus kayıtlarına göre kendisinden daha küçük görünen kardeşlerinden daha küçük olduğunu iddia edemeyeceği gibi, yaşlar arasında hamileliğe uygun makul bir zaman aralığı (180 günden fazla) olmalıdır.
4. Kişi daha önce yaş düzeltme yapmamış olmalıdır.
5. Davacı ile annesi arasındaki yaş farkı da anneliğe elverişli olmalıdır.
6. 25 yaşından sonra açılacak yaş düzeltme davalarında davacının kemik yaşının dolayısıyla gerçek doğum tarihinin kesin olarak tespit edilemeyeceği için reddedilmesi gerektiği yönünde Yargıtay kararları da vardır.

Bunların dışında okula başlama, askerlik yapma tarihleri de yargılamada dikkate alınır.

Yaş düzeltme davalarında ilgili mahkeme, davacının kemik yaşının tespitini isteyebilir. Adli Tıp Kurumu aracılığıyla kişinin kemik yaşının tespiti gerçekleştirilir ve kemik yaşına göre mahkeme talebe ilişkin bir karar verebilir. Kemik yaşına dair tespit en geç kişinin 25 yaşına ulaşmasına kadar yapılabilir. Bu yaştan sonra kemiklerin gelişimini tamamladığı için yaş tespiti imkanı ortadan kalkmaktadır. Kemik yaşı tespitinin davadan önce yaptırılması ve çıkacak sonuca göre dava açılması yararlı olacaktır.

YAŞ DÜZELTME DAVALARINDA YARGILAMA NASIL YAPILIR:

Yargılama adımları sırasıyla şu şekildedir:

1. Davanın açılması
2. Nüfus kayıtları getirtilmesi, kardeş ve anne-babaya ilişkin bilgilerin araştırılması
3. Davacının duruşmada dış görünüşün hakim tarafından incelenmesi
4. Mahkemece gerekli görülürse “kemik radyoğrafisi” raporu istenmesi.
5. Tanıkların beyanları ve dosyadaki diğer kanıtlara göre yaş değişikliğine ilişkin kararın verilmesi.
6. Gerekçeli kararın yazılması
7. Mahkeme kararının kesinleşmesi

Davacının nüfus kaydında sadece doğum yılı yazılmış ise ay olarak Temmuz ayının birinci günü sadece gün yazılmamış ise o ayın ilk günü esas alınarak karar verilecektir.

Yaş düzeltme davasını şayet kişi ergin ise kendisi, değilse, velisi veya vasisi açmalıdır.. Bunun dışında cumhuriyet savcısı da dava açılması talepli olarak yaşın düzeltilmesini sağlayabilmektedir.

Tanık beyanları yaş düzeltme davalarında büyük önem taşır. Tanıkların net ve tereddüte yer vermeyecek şekilde tanıklık yapmaları ve doğum tarihini net olarak belirtmesi gerekir.

Yaş düzeltme davaları, kişinin yerleşim yerindeki Asliye Hukuk mahkemesinde davacının yerleşim yerinde bulunan nüfus müdürlüğü davalı olarak gösterilerek açılmalıdır. Yetki ve görev mahkemece resen dikkate alındığı için yanlış mahkemede açılması halinde dava reddedilecektir.

Davacı hakkında mevcut bir cezai kovuşturma varsa yaş düzeltme davası açılması halinde görevsizlik nedeniyle reddedilir. Çünkü sanık veya mağdur olan kişinin gerçek yaşlarının tespit edilmesi ceza yargılaması hukuku bakımından özel bir öneme sahiptir. Tespite ilişkin kararı  kovuşturmayı yürüten ceza mahkemesi verecektir.

Davalarda avukatla temsil zorunluluğu olmada da yargılamanın hızlı ve hatasız şekilde yürütülmesi için yaş düzeltme davalarının avukat aracılığı ile yürütülmesi yerinde olur. Yaş düzeltmesi kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğu için verilecek vekaletnamede bu hususa ilişkin özel yetki bulunmalııdr. Genel vekaletname ile açılması halinde mahkeme eksikliğin giderilmesi için süre verecektir.

Yaş düzeltme davaları ne kadar sürer?

Yaş düzeltme davaları mahkemenin iş yoğunluğuna bağlı olarak genelde 3-8 ay sürer. Adli Tıp Kurumu’ndan kemik yaşının tespiti istendiği takdirde bu süreç daha da uzayabilir.

Bedelli askerlik bakımından yaş düzeltme davaları:

Mahkeme kararıyla yaşını büyüten kişiler yeni yaşlarına göre bedelli askerlikten faydalanabilir mi?

Öncelikle askerlik çağına gelmeden yaş büyütme davası açan kişilerin durumu yeni yaşına göre belirlenir. Askerlik çağına girdikten sonra yaş büyütme davası açanlar için ise kural olarak eski yaşları esas alınacaktır. Ancak bunun iki istisnası vardır: 1- Mahkemece resmi doğum kayıtları esas alınarak değişiklik yapılmışsa, askerlik bakımından yeni yaş esas alınır. 2- Yoklamaları sırasında aile kütüğünde yazılı yaşları ile görünümleri uyumlu olmayanlardan kayden yaş düzeltmelerine engel bulunmayanların yaşlarının düzeltilmesi için askerlik şubesi başkanı tarafından Cumhuriyet savcısına müracaat olunur ve yargılama sonucuna göre askerlikleri yaptırılır.

Sigortalılık ve Emeklilik bakımından yaş düzeltme davaları:

Mahkeme kararıyla yaşını büyüten kişiler yeni yaşlarına göre erken emekli olabilir mi?

Kişinin Sosyal Güvenlik Kurumuna ilk giriş tarihinden sonra yapılan yaş düzeltme işlemleri kural olarak sigorta işlemlerinde dikkate alınmaz. İlk kez uzun vadeli sigorta kollarına tabi sigortalı olmadan önce yapılan yaş düzeltmeleri SGK tarafından geçerli kabul edilir.

“Sigortalıların, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığının tespit edildiği veya ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olduğu tarihten sonraki yaş düzeltmeleri dikkate alınmayacaktır.”

Bunun dışındaki istisnalar şu şekildedir:

“Nüfus kütüğünde ilk defa kayıtlı olan doğum tarihinin; Nüfus kütüğünün yenilenmesi sırasında, yeni kütük kayıtlarına, Nüfus kütüklerinin naklinde, yeni nüfus idaresi kayıtlarına, Türk vatandaşlığına geçenlerin Türkiye’deki nüfus idaresi kayıtlarına, hatalı işlenmiş olması nedeniyle yapılan düzeltmelerin, sigortalıların iradesi dışında nüfus idaresince yapılan maddi hataların giderilmesi amacını taşıması nedeniyle düzeltilmesi halinde, bu hususların belgelenmesi veya mahkeme kararında belirtilmiş olması halinde söz konusu kayıt düzeltmelerinde, düzeltilen yeni kayıt esas alınacaktır.”

Emeklilik yaşının yaş düzeltme davası açarak değiştirilmesi hukuken mümkün değildir. Yaş değişikliği gerçekleştirilse dahi bu değişikliğin emeklilik için beklenmesi gereken süreye bir etkisi olmayacaktır. Anayasa Mahkemesi 19.11.2008 tarihli 2008/64 Esas ve 2008/129 Kararında ‘ilk defa sigortalı olunduktan sonra yapılmış yaş düzeltmelerinin emeklilik hesaplarında geçerli sayılmamasının Anayasaya aykırı olmadığı” yönünde verdiği karar vermiştir.