Fikri Mülkiyet Hakları (intellectual property rights) telif hakları (copyright) ve sınai mülkiyet hakları (industrial property rights) olarak ikiye ayrılmaktadır.

Ateşkan Avukatlık Bürosu, telif hakları ile marka ve patent başta olmak üzere sınai mülkiyet haklarının korunması, telif haklarına ve sınai mülkiyet haklarına tecavüzün önlenmesi için gerekli hukuki danışmanlık ve dava takibi hizmetlerini vermektedir.

Fikri mülkiyet hakları, hak sahibine belli bir süre boyunca koruma verir:

  • Telif hakları, eser sahibinin yaşamı boyunca ve vefatından sonra 70 yıl süreyle korunur.
  • Tescile tabi haklardan patentler 20 yıl, faydalı modeller 10 yıl, markalar 10 yılda bir yenilenmek kaydıyla süresiz, tasarımlar beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek kaydıyla maksimum 25 yıl süreyle korunur.

Süreler dolunca bu haklar, kamuya mal olur ve bunlardan üçüncü kişilerin yararlanması serbest hale gelir. İltibasın/karıştırmanın varlığı halinde haksız rekabet kuralları devreye girer.

Telif Hakları

İlim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserleri (görsel-işitsel eserler) ile işleme ve derleme eserler meydana getirildiğinde telif hakkı (copyright) kendiliğinden doğar.  Bu çalışmalardan doğan haklar münhasıran eseri meydana getirenlere ait olup, diğer kişilerin izinsiz kullanması yasaktır.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre müstakil ve işlenme eserler şunlardır:

İlim ve Edebiyat Eserleri:

  1. Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade edilen eserler,
  2. Bilgisayar programları,
  3. Her çeşit rakslar, yazılı koreografi, pandomima ve benzeri sözsüz sahne eserleri,
  4. Estetik nitelikte olmayan her çeşit ilmi ve teknik mahiyette fotoğraf eserleri, haritalar, planlar, projeler, krokiler, resimler, coğrafya ve topografyaya ait maket ve benzerleri, her çeşit mimarlık ve şehircilik tasarım ve projeleri, mimari maketler, endüstri, çevre ve sahne tasarım ve projeleri.

Musiki Eserleri: Her çeşit sözlü ve sözsüz bestelerdir.

Güzel Sanat Eserleri: Estetik nitelikte olmak şartıyla;

  1. Yağlı ve sulu boya tablolar, her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi ve serigrafi,
  2. Heykeller, kabartmalar ve oymalar,
  3. Mimarlık eserleri,
  4. El işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri, tekstil ve moda tasarımları,
  5. Fotografik eserler ve slaytlar,
  6. Grafik eserler,
  7. Karikatür eserleri,
  8. Her tür tiplemeler.

Sinema Eserleri: Her çeşit bedii, ilmi, öğretici veya teknik nitelikte olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik, mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisidir.

İşlenme ve Derlemeler:

  1. Tercümeler,
  2. Roman, hikaye, şiir ve tiyatro piyesi gibi eserlerden birinin, bu sayılan çeşitlerden bir başkasına çevrilmesi,
  3. Musiki, güzel sanat, ilim ve edebiyat eserlerinin film haline sokulması veya filme alınmaya ya da radyo-TV ile yayına müsait bir şekle sokulması,
  4. Musiki aranjman ve tertipleri,
  5. Güzel sanat eserlerinin bir şekilden diğer şekillere sokulması,
  6. Bir eser sahibinin bütün veya aynı cinsten olan eserlerinin külliyat haline sokulması,
  7. Belli bir amaca göre ve özel bir plan dahilinde seçme ve toplama eserler tertibi,
  8. Henüz yayımlanmamış bir eserin ilmi araştırma ve çalışma soncunda yayımlanmaya elverişle hale getirilmesi,
  9. Başkasına ait bir eserin izah veya şehri ya da kısaltılması,
  10. Bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya herhangi bir değişim yapılması,
  11. Belli bir maksada ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanları. Ancak bu durumda sağlanan koruma, veri tabanı içinde bulunan veri ve materyalin korunması için genişletilemez.

Telif hakkı, eser sahibe şu manevi ve mali hakları verir:

Manevi hakları:

  1. Eseri kamuya sunma hakkı,
  2. Eser sahibi olarak tanıtılma hakkı (adın belirtilmesi yetkisi),
  3. Eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı,
  4. Eserin aslına ulaşma hakkı.

Mali hakları:

  1. İşleme hakkı,
  2. Çoğaltma hakkı,
  3. Yayma hakkı,
  4. Temsil hakkı,
  5. Yayın ve umuma iletim hakkı,
  6. Pay ve takip hakkı.

Eser üzerinde eser sahibine tanınan mali haklar bir başkasına yazılı bir sözleşme ile devredilebileceği gibi bu hakların kullanım (lisans – ruhsat) hakkı da başkasına bırakılabilir. Buna karşılık manevi hakların devri mümkün olmamakla birlikte, bunların kullanımı bir başkasına bırakılabilir.

Eser sahibinden başka FSEK ile bağlantılı haklar adı altında eserle ilgili girişimci ve sanatçı gibi kişiler de korunmuştur.

Bağlantılı hak sahipleri şunlardır:

  1. İcracı sanatçılar,
  2. Fonogram (plak) yapımcıları,
  3. Radyo-TV yayın kuruluşları,
  4. Film yapımcıları.

Eser sahibinin haklarına bir tecavüz olduğunda hak sahibi hukuk ve ceza davaları açmaya yetkilidir.

Telif hakkına tecavüz halinde:

  1. 3 katı tazminat,
  2. 3 aydan 6 yıla kadar hapis cezası,
  3. yüksek miktarlarda para cezaları ve
  4. korsan ürünlerin imhası gibi yaptırımlar öngörülmüştür.

Sınai mülkiyet hakları

Sınai mülkiyet hakları (intellectural property rights) ise, marka, patent, tasarım, faydalı model, coğrafi işaret, entegre devre topoğrafyası, yeni bitki çeşitleri gibi hakları kapsayan bir kavramdır. Sınai mülkiyet hakları kendiliğinden doğmaz, tescil ile kazanılır.

Yenilik, tasarım ve özgün çalışmaların ilk uygulayıcıları patent, faydalı model veya tasarım tescili yaptırarak, ürünlerini üretmek ve satmak için belli süreyle tekel yetkisine hak kazanır.

Marka veya coğrafi işaret tescili ile ayırt edici ad ve işaret taşıyan ürünleri üretmek ve satmak, hizmetleri sunmak, belli süreyle hak sahibinin tekeline bırakılır.

Her ne kadar 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda belli sınai mülkiyet haklarına yer verilmiş olsa da teknolojik gelişmeler sonucunda sınai mülkiyet haklarının kapsamı genişlemekte,  biyoteknolojik buluşlar, gen teknolojisi, veri tabanları, biyoçeşitlilik, nanoteknoloji  gibi pek çok yeni alanın sınai mülkiyet hakkı koruması altına girmesi tartışılmaktadır.

Özgün bir buluş sayılmayan, bu nedenle patent, faydalı model veya tasarım şeklinde tescil edilemeyen ticari sırlar ve know-how da Türk Ticaret Kanunu tarafından korunmaktadır.

Haksız rekabet hükümleri de fikri mülkiyet hukuku ile yakından ilişkilidir.